Home » 6 FIRENZE BRUSSEL NEDERLANDEN

6 FIRENZE BRUSSEL NEDERLANDEN

FIRENZE, BRUSSEL EN DE NEDERLANDEN

De Italiaanse stad Firenze (Florence) staat algemeen bekend als de bakermat van de Renaissance. Terecht overigens.  

 

Toch was “Florentia” ook reeds in de Romeinse tijd een belangrijk regionaal centrum.

Tijdens de middeleeuwen groeide deze stad in Toscane uit tot een van de belangrijkste steden van Italië.

Hiervan getuigen tal van romaanse en gotische bouwwerken. Die kregen echter niet altijd de aandacht die zij verdienen.

Vrijwel alle aandacht ging immers naar het “Rinascimento”.  

 

De spectaculaire ontplooiing die Firenze kende vanaf de 14de en de 15de eeuw was echter onmogelijk geweest zonder de aanbreng van de eeuwen voordien. De ambachtslui en kunstenaars van het “Rinascimento” bouwden immers in belangrijke mate verder op de middeleeuwse tradities.

 

Toch werd lange tijd de nadruk gelegd op de tegenstelling tussen de Renaissance en de middeleeuwen. Recent wetenschappelijk onderzoek heeft echter aangetoond dat er een grote continuïteit bestaat tussen beide periodes.

 

Bij een geleid bezoek aan Firenze beperkt Dr. Paul De Ridder zich dan ook niet tot de schitterende getuigenissen van de Renaissance.

 

De aandacht van de bezoekers wordt ook gevestigd op de resten van de Romeinse oudheid. Die zijn echter op het eerste gezicht niet herkenbaar.   

 

Tijdens een wandeling langs straten en pleinen komt uiteraard ook het middeleeuwse Firenze aan bod.

 

Deze stad aan de Arno herbergt ook prachtige voorbeelden van romaanse en gotische architectuur: niet alleen religieuze maar ook burgerlijke monumenten. Ook die worden wel eens uit het oog verloren.

 

Naast indrukwekkende getuigen van de oude omwallingen  (Firenze had er in de loop der eeuwen niet minder dan 6 !) staat De Ridder ook stil bij de typische “huizen-torens” (“case torre”).

 

Die staan op talrijke plaatsen in de stad verscholen. In die torens woonden destijds de machtige Florentijnse patriciërsfamilies.Die domineerden tijdens de middeleeuwen de stad aan de Arno en zochten in die vestingen bescherming. Dit was geen overbodige luxe. Regelmatig werden er immers bloedige vetes uitgevochten tussen de verschillende rivaliserende clans.

 

Bovendien kwamen ook de verpauperde vaklui meermaals in opstand tegen hun uitbuiting.

 

 

 

 

 

GELIJKENISSEN MET DE NEDERLANDEN

 

Er bestaan nogal wat gelijkenissen tussen de geschiedenis van Firenze enerzijds en die van de belangrijke centra in de Nederlanden

 

Net als in Brabant en Vlaanderen bloeide ook in Firenze de laken-nijverheid. De “arte della lana”, de “arte della calimala” en ook een aantal andere luxe-nijverheden brachten veel geld op.

 

Maar - net als in Nederlanden - kwam ook in Italië de winst van dIe economische bedrijvigheid vrijwel uitsluitend ten goede aan een beperkte bovenlaag. Kooplui, ondernemers, bankiers en zelfs notarissen verwierven grote rijkdom. Maar de overgrote meerderheid van de bevolking (wevers, volders, ververs en de talloze gewone vaklui) leefde vaak in bittere armoede.

 

Die scherpe sociale tegenstellingen leidden eeuwenlang tot bloedige conflicten.

 

Om hun belangen te verdedigen verenigden vaklui zich in beroepsverenigingen. De Florentijnse “artes” vormen enigermate de tegenhangers van de “ambachten” in Brabant en Vlaanderen.

 

Ook op dit vlak hier wordt men getroffen door de gelijkenissen tussen Italië en de Nederlanden.

 

Dit is allerminst een toevallig. 

 

Tijdens de middeleeuwen vormden Noord- en Midden-Italië enerzijds en de Nederlanden anderzijds de twee meest verstedelijkte gebieden in Europa. De bloei van nijverheid en handel maakte er geld vrij voor investeringen in kunst en cultuur.

 

Vooral vanaf de vijftiende eeuw lieten rijke kooplui, ondernemers en bankiers in Firenze schitterende “palazzi” optrekken in de nieuwe stijl van het “Rinascimento”.

 

Tijdens een wandeling door Firenze kunnen de bezoekers een aantal monumentale getuigen van die architectuur bewonderen zoals het "palazzi" van de families Strozzi, Rucellai, Antinori, de Medici, Pazzi, Pitti …

 

Ook een aantal kerken zoals de San Lorenzo ( met de grafkapel van de Medici’s), "Santissima Annunziata", de "Capella dei Pazz" in de Santa Croce en de "Santo Spiritu" komen bod net als het beroemde Vondelingen-hospitaal “Ospedale degli Innocenti’.        

 

Tijdens de vijftiende eeuw werken in Firenze mensen als  Fra Angelico, Masaccio,  Paolo Ucello, Domenico Veneziano, Filippo Lippi, Benozzo Gozzoli, Andrea del Castagno, Sandro Botticelli Brunelleschi, Lorenzo Ghiberti.

 

In diezelfde periode leveren de Nederlanden aan de Europese cultuur kunstenaars van het formaat zoals Jan Van Eyck, Rogier Van der Weyden, Hans Memling, Hugo Van der Goes. Allen werkten zij ook voor Italiaanse opdrachtgevers.

 

Hans Memling kreeg opdrachten van Tommaso di Folco Portinari. Die Italiaan was assistent van Angelo Tani, die tot 1455 hoofdagent van de Medici Bank te Brugge was.  

 

Hans Memling schilderde voor Angelo di Jacopo Tani een "Laatste Oordeel". Dit drieluik was bestemd voor de kloosterkerk van Fiësole bij Firenze. Tijdens de reis van de Nederlanden naar Italië werd dit kunstwerk gekaapt en naar Danzig overgebracht.

 

Op vraag van de familie Tommaso di Folco Portinari, vertegenwoordiger van de Medici bank in Brugge, schilderde Hugo Vander Goes zijn “Aanbidding van de Herders” voor Sant' Egidio, de kerk van het “Ospedale Santa Maria Nuova” te Firenze. 

 

Dit indrukwekkend drieluik werd vanuit Gent naar Brugge gebracht. Van daaruit werd het in 1483 per schip naar Italië gebracht.  Na een tussenstop in Sicilië werd het altaarstuk in Pisa op kleiner schip overgeladen. Langs de Arno bereikte het uiteindelijk de "Porta San Frediano". Via de Borgo San Frediano droegen 16 dragers het werk van Van der Goes naar het hospitaal van Santa Maria Nuovo.

 

Bij het begin van de 20ste eeuw werd de "Aanbidding van de herders" overgebracht naar het Uffizzi. Daar prijkt dit Nederlands werk nu in dezelfde zaal waar de werken van Boticelli "Geboorte van Venus" en "Lentedans" staand opgesteld. Italië en de Nederlanden verenigd ! 

 

Terloops: Uitgerekend in de kerk van Sant'Egidio waar Van der Goes' meesterwerk berustte, hadden de Florentijnse schilders sinds 1349 hun kapel. Die was toegewijd aan Sint-Lucas.

 

Het monumentale altaarstuk wekte dan ook direct de aandacht van de Florentijnse schilders Dit schitterende voorbeeld van olieverfschilderkunst uit de Nederlanden vormde er een “vreemde eend in de bijt”

 

Het kwam overigens vrij snel tot een vruchtbare wederzijdse uitwisseling en culturele beïnvloeding tussen Italië en de Nederlanden. 

 

Heel wat kunstenaars in de Nederlanden trokken overigens naar Italië. Tijdens de 16de eeuw recruteerden de groothertogen van Toscane een hele reeks tapijtwevers uit Brussel. Zij kregen er een eigen werkplaats waar zij kleurrijke wandtapijten vervaardigden en dit vak leerden aan de Italianen. In Firenze waren dus nogal wat mensen uit het "Noorden" bedrijvig.

 

Die verenigden zich in een eigen broederschap dat vergaderde in de kerk van San Annunziata te Firenze. Zij beschikten er over een eigen kapel ter ere van de H. Barbara. Niet alleen mensen uit Brabant, Vlaanderen en Holland maar ook vaklui uit Duitsland ontmoetten daar elkaar.

 

Het Europa van de cultuur in de concrete praktijk !

        

 
 
Paul De Ridder Brussel&Firenze

Paul De Ridder Brussel&Firenze

Paul De Ridder Brussel&Firenze

Paul De Ridder Brussel&Firenze

Paul De Ridder Brussel&Firenze